Badem Çeşitleri ve Dikim

Badem Fidan Dikim Tekniği

· Meyve bahçesi uzun ömürlü bir tesistir. Ne kadar planlı, projeli olursa, o kadar rantabıl olur.

· Öncelikle dikilecek bahçe yerine uygun tür ve çeşit seçilmeli, bu tür ve çeşidin adını taşıdığına (ismine doğru) emin olunan sertifikalı fidan alınmalıdır.

· Badem bahçelerinin tesis şekli bahçenin kurulacağı yerin ekolojik koşullarına göre değişir. Bu konuda uzmanlardan destek alınmalıdır.

· Fidanlar yapraklarını döktükten sonra, ilkbaharda dallarına su yürüyünceye kadar olan zaman içinde, kar ve don olmayan günlerde dikilebilirler.

· Kışları ılık geçen yerlerde sonbaharda, kışları soğuk ve sert geçen yerlerde ise ilkbaharda dikim yapılması uygundur.

· Fidan çukurlarını mümkün olduğunca önceden açıp, birkaç hafta bekletmeliyiz. Böylece çukurun içi güneş ve yağmurların etkisiyle tavlanır, kabarır ve havalanmış olur

· Badem çıplak köklü üretildiğinde saçak kök yapma eğilimi azdır. Bu nedenle çıplak köklü fidan ile bahçe kurulduğunda arazide fidan kaybı yüksel olduğundan tüplü fidan dikimi önerilmektedir.

· Bademlerde kendiyle ve karşılıklı uyuşmazlık görüldüğünden badem bahçeleri en az iki çeşitle kurulur. Bahçe, ekonomik önemi olan çeşitten iki sıra, tozlayıcı çeşitten bir sıra şeklinde dikilebildiği gibi, ekonomik önemi olan ve birbiriyle uyuşan, 8-10 fidana bir dölleyici hesabıyla dikim yapılabilir. Dikim aralıkları çeşitlere, ekolojik koşullara ve uygulanacak bakım koşullarına bağlı olarak değişir. Bu aralıklar, 3x3 m, 3x6 m, 5x5m veya 6x6 m olabilir.

· Meyve fidanları dikimden hemen önce mutlaka dikim budamasına tabi tutulmalıdır.

· Dikim budamasında amaç fidanların söküm esnasında zedelenen, ezilen, kopan kök kısımlarını kökün sağlam yerinden kesmek, birbiri üzerine binen kök ayıklamaktır. Ayrıca fidanın tacı ile kök arasındaki dengeyi korumak için, taç kısmındaki fazla dallarda kesilir

· Bademlerde tacı sınırlandırmak için Fidanların, ortalama aşı yeri üstünden 80 cm tepede bir göz üzerinden kesilir. Bu şekilde dalların uçlarında bulunan ve daha erken uyanan gözler uzaklaştırılarak, fidanın uyanması geciktirilir ve buda fidanın tutmasını kolaylaştırır. Yan dallar da 10 cm dışa bakan bir göz üzerinden kesilir. Dikim budaması yapılan fidanlar hemen yerlerine dikilmelidir.

· Dikim kesinlikle derin yapılmamalı, fidanın aşı noktası her durumda toprak yüzeyinden, en az 5-10 cm yukarıda kalmalıdır. Aşı noktası toprağa gömülen fidanların kuruyacağı unutulmamalıdır

· Fidanın aşı yönü hakim rüzgar yönüne denk getirilir, dik duracak şekilde bir elle tutulur, kökler toprakla kapatılır ve çukur doldurulur. Aşılanmış dalı güneye denk getirin, böylece asıl aşı yeri bu dalın kuzeyinde kalır ve güneş yanığından korunmuş olur. Çukurun yarısı dolduğunda ve tam dolduğunda toprak ayakta iyice bastırılır. Bölgede şiddetli rüzgar varsa fidanın dibine herek dikilir ve fidan bu hereğe 8 şeklinde, plastik dal bağlama ipiyle bağlanır. Kök bölgesindeki boşlukların kapanması ve fidanı köklerinin toprakla iyice kaynaşması için bol miktarda can suyu verilir. Can suyu sonrasında meydana gelecek çökme ve kenardaki çatlamalar için hafif bir topraklama yapılır.

· Yeni badem bahçe tesisinde dikim esnasında fidan başına 50-100 cc HÜMİK ASİT en az 5 katı sulandırılarak veya can suyu ile birlikte verilmelidir.

· Dikimden önce fidanların kök kanserine (Agrobacterium tumefaciens) karşı koruyucu bir önlem olarak ülkemizde de piyasaya sürülen Nogall gibi bazı biyolojik bakterisitlerle muamele edilmesi önerilmektedir. ilkbaharda fidanlar uyanmadan önce ilk şekil terbiyesi yapılmalıdır.

· Yeni badem bahçelerinde iyi bir meyve tutumu için mutlaka arı faaliyeti önem kazanır. Bu nedenle her 5 dekara 1 arı kovanı konulmalıdır.

· Dikimden 15–20 yıl sonra gençleştirme budaması yapılmalıdır.

İyi Bir Badem Fidanında Aranan Özellikler

· İyi Bir fidan; her şeyden önce sertifika belgesine sahip olmalıdır.

· Hastalıklardan ve zararlılardan ari olmalıdır

· Fidanın üzerinde yara, kırık, derin çizik, soyuk v.s olmamalıdır.

· Aşılı olmalıdır.

· Aşı yeri kapanmış olmalı, İsmine doğru olmalıdır (hangi çeşitle aşılı olduğu bilinmeli)

· Gövde düzgün ve pişkin, gözler iyi teşekkül etmiş olmalıdır.

· Kök sistemi güçlü olmalı (bol saçak köklü olmalı)

· Fidanın anaç kısmı 1-2 yaşlı olmalı.

· Çeşit ve anaç gereken boyda ve kalınlıkta olmalı (çok kalın çok boylu bir fidan iyi bir fidan demek değildir).

Badem Anaçları

1. Acı badem çöğürleri:

Kıraç şartlara çok iyi uyum gösterir,

Kapnodise dayanıklıdır ve

Fidanlıklarda kemiricilerden az zarar görür.

Badem anacı kök ur metodu, kök kanseri ve Armillariaya karşı hassastır.

2. Badem X Şeftali veya Şeftali x Badem Melez Çöğürleri:

Genel olarak değişik toprak şartlarına uyabilmektedirler.

Vegatatif çoğaltmaya uygun GF 557,GF 677 kullanılmaktadır.

Çok kuvvetlidirler ve kök sistemleri iyi tutunur.

GF 677 Anacı: Hibrit anaçlardan, badem X şeftali melezi olan GF677, badem için en uygun anaçların başında gelir. Ağacı kuvvetli büyütür, fakat erken meyveye yatırır. Bol verimli ağaçlar oluşturur. GF 677 kireçli topraklara dayanıklı, hızlı büyüyen kuvvetli, kök ur nematoduna dayanıklı, toprağa bağlanması iyi olan bir anaçtır. GF 677 anacı taban suyu yüksek, drenajı iyi olmayan topraklarda kök boğulması nedeniyle tavsiye edilmemektedir.

GxN Anacı: Myrobalan x P.Persica x P. Dulce türlerinin melezlenmesi ile elde edilmiş olup 3 önemli GN anacı ticari olarak üretilmektedir. En önemli GN anaçları; GN 15 (Garnem); GN 22 (Felinem) ve GN 9 anaçlarıdır.

Garnem anacı en yaygın kullanılan GN anacıdır. GN anaçları ise erik geni taşıdığı için ağır topraklara da uyum sağlamaktadır.

3. Erik Anaçları:

Su tutan ve kök çürüklüğü ile bulaşık topraklarda kullanılırlar.

Genellikle erik anaçları bademle iyi uyuşmaz, verim ve kalite düşük olur.

4. Şeftali anaçları:

· Bu anaç bademe ancak, yağışların uygun olduğu veya sulanan yerlerdeki aluviyal veya kumlu tınlı topraklarda kullanılabilir

· Nematodlu topraklarda Nemaguard kullanılması uygun olur. Ancak, çoğunlukla şeftali anacı ile bademin uyuşması iyi değildir ve aşı noktası üzerinde şişkinlik olur.

5. Zerdali anacı:

· Zerdali, bademin yetiştiği yerlere uygun topraklarda yetişir ve nematodlara dayanıklıdır.

· Bu anaç üzerinde bademler, önce iyi büyürse de sonradan kalemle anaç arasında uyuşmazlık problemi ortaya çıkar.

· Bu bahçe Rootback 20 anacına aşılı Ferragnes ve tozlayıcı olarak ta Ferraduel çeşidi 4 x 1 m mesafede dikilmiştir. İlk öncü meyveleri 2016 yılında görülecektir. Ticari olarak hasat 2017 yılında yapılacaktır. Tahmini olarak dekara 40 – 50 kg iç badem almayı planlıyoruz. Tam verime 5 -6 yaşından itibaren başlamaya ve dekardan 250 – 300 kg iç badem almayı tahmin ediyoruz.

6. Rootback 20 anacı:

· Rootback 20 anacı bodur özellikte bir anaçtır. Üzerine aşı yapılarak bodur fidanlar yetiştirilebilir.

· Bodur fidanlarla birlikte 4x1 dikim aralığında bahçe tesisi yapılabilir.

Bademler acı ve tatlı badem olarak iki guruba ayrılır. Acı bademler siyanidrik asit içerdiklerinden zehirlidir ve yenilmesi sakıncalıdır. Acı bademler badem yağı çıkarmak için kullanılır. Tatlı bademlerde acılığı veren siyanidrik asit ya hiç yoktur veya çok az bulunur

Tatlı bademler kabuğun kırılma durumuna göre dört gruba ayrılır:

El bademleri: Çok ince kabukludurlar. Randımanı oranı yaklaşık % 70 civarındadır.

Diş bademleri: Kabukları dişle kolaylıkla kırılabilmektedir. Randıman oranı % 50’dir.

Sert kabuklu bademler: Dişle çok zor kırılır. Randımanı % 40’a kadar varabilir.

Taş bademleri: Kabukları çok kalın olduğundan iç randımanı düşüktür (%18-30).

El ve diş bademleri ince kabuklu olduğundan kuş zararı olabilmektedir. Bunların kabuklu olarak saklanması sırasında iç bademlerin de böcek ve hastalık zararı görülebilir.